چرا زنان بیشتر از مردان مستعد زانو درد هستند: بررسی دلایل و راه حل‌ها
زانو درد یکی از شایع‌ترین مشکلات عضلانی اسکلتی در جهان است و زنان به طور نامتناسبی تحت تاثیر آن قرار می‌گیرند. ترکیبی از عوامل زیستی، هورمونی و سبک زندگی باعث میشود که زنان بیشتر از مردان در معرض زانو درد قرار گیرند. در این مقاله دکتر ارغوان مختاریان متخصص طب فیزیکی و توانبخشی به بررسی این چرایی پرداخته است. درک اینکه چرا زنان بیشتر از مردان مستعد زانو درد هستند و شناسایی علل شایع آن، می‌تواند به زنان کمک کند تا کنترل بهتری بر سلامت مفاصل خود داشته باشند و از زندگی بدون درد لذت ببرند.
چرا زنان بیشتر از مردان دچار زانو درد میشوند؟
مستعد بودن زنان به زانو درد تنها مسئله‌ای تصادفی نیست، بلکه نتیجه‌ای ترکیبی از عوامل بیولوژیکی، آناتومیکی و سبک زندگی است. در اینجا به دلایل اصلی که موجب میشود زنان بیشتر در معرض زانو درد قرار بگیرند، پرداخته‌ایم:
تفاوت‌های آناتومیکی و ساختاری
زاویه Q بزرگتر:
زاویه Q که زاویه بین استخوان فمور (ران) و تیبیا (ساق پا) است، در زنان به طور طبیعی بیشتر از مردان است. این تفاوت آناتومیکی فشار بیشتری به مفصل زانو وارد میکند و استرس بیشتری به غضروفها، رباط‌ها و تاندون‌ها که از زانو حمایت می‌کنند، می‌آورد.
بیومکانیک راه رفتن و دویدن:
هم‌راستایی مفاصل ران، زانو و مچ پا در زنان با مردان متفاوت است که منجر به تغییر در نحوه حرکت میشود. در زنان معمولاً حرکت به داخل زانو (والگوس) بیشتر است که بار بیشتری را به مفصل زانو وارد میکند و خطر زانو درد و آرتروز را افزایش می‌دهد.
استخوان‌های نازک‌تر و حجم عضلانی کمتر:
به طور کلی، زنان حجم عضلانی کمتری نسبت به مردان دارند و تراکم استخوان آنها کمتر است، به‌ویژه پس از یائسگی. این عوامل باعث میشوند که حمایت عضلانی اطراف مفصل زانو ضعیف‌تر شده و زانو در معرض درد، تحلیل رفتگی و آسیب قرار گیرد.
تغییرات هورمونی
استروژن و انعطاف‌پذیری رباط‌ها:
استروژن نقش مهمی در انعطاف‌پذیری رباط‌ها دارد. در دوران قاعدگی، بارداری و یائسگی، نوسانات سطح استروژن می‌تواند باعث شل شدن و بی‌ثباتی رباط‌ها شود. این کاهش ثبات موجب افزایش خطر آسیب و ناراحتی در مفصل زانو میشود.
ریلاکسین و تحرک مفاصل:
در دوران بارداری، هورمون ریلاکسین تولید میشود تا بدن را برای زایمان آماده کند. این هورمون در ایجاد انعطاف‌پذیری در لگن و کانال زایمان ضروری است، اما همچنین بر سایر مفاصل از جمله زانوها تاثیر می‌گذارد و آنها را مستعد بی‌ثباتی و ناراحتی میکند.
عوامل و عادات سبک زندگی
انتخاب کفش:
کفش‌های پاشنه بلند، که در بسیاری از کمد لباس‌های زنان یافت میشوند، می‌توانند آسیب زیادی به مفصل زانو وارد کنند. تغییر در وضعیت بدن و توزیع وزن که به دنبال پوشیدن کفش‌های پاشنه بلند ایجاد میشود، زانوها را در موقعیت غیرطبیعی قرار می‌دهد و فشار بیشتری به مفصل وارد کرده و خطر زانو درد و آسیب را افزایش می‌دهد.
افزایش وزن و بارداری:
وزن اضافی ناشی از بارداری یا تغییرات سبک زندگی می‌تواند فشار بیشتری به زانوها وارد کند. بار اضافی بر روی مفصل، همراه با تغییرات هورمونی، می‌تواند منجر به ناراحتی، تورم و مشکلات زانو در درازمدت شود.
سبک زندگی فعال:
بسیاری از زنان در ورزش‌های پر تحرک مانند دویدن، ایروبیک و رقص شرکت می‌کنند. بدون مراقبت، گرم کردن و توانبخشی مناسب، این فعالیت‌ها می‌توانند باعث کشیدگی زانو و در نتیجه زانو درد یا آسیب درازمدت زانو شوند. زنان معمولاً در مقایسه با مردان در فعالیت‌های پربرخورد متفاوت‌تر عمل می‌کنند. این الگوهای حرکت تغییر یافته، به‌ویژه در هنگام دویدن یا پریدن، می‌تواند منجر به هم‌راستایی نادرست زانو، کشیدگی بیش از حد و فشار بیش از حد به مفصل زانو شود.
علل شایع زانو درد در زنان
درک علل شایع زانو درد در زنان می‌تواند به شناسایی زودهنگام و مداخله به موقع کمک کند. در اینجا برخی از رایج‌ترین شرایطی که باعث زانو درد میشوند آورده شده است:
سندروم درد پتلوفمورال یا کندرومالاسی (زانوی دوندگان)
یکی از شایع‌ترین مشکلات زانو در زنان با درد مبهم و آزاردهنده در قسمت جلوی زانو و اطراف کشکک به‌ویژه هنگام دویدن، نشستن یا بالا رفتن از پله‌ها است.
بیش حرکتی کشکک زانو، عدم بالانس عضلات اطراف زانو، استفاده بیش از حد، گشادتر بودن لگن زنان و زاویه Q تغییر یافته اغلب خطر زانوی دوندگان را تشدید میکند.
آرتروز و ساییدگی مفصل (OA)
با افزایش سن، به‌ویژه بعد از یائسگی، زنان بیشتر در معرض ابتلا به آرتروز قرار می‌گیرند، که در آن غضروف زانو به مرور زمان تحلیل می‌رود و با خشکی، تورم، کاهش دامنه حرکت و زانو درد مزمن بروز میکند.
تخریب غضروف به دلیل ساییدگی و پارگی، همراه با تغییرات هورمونی، افزایش وزن و عوامل ژنتیکی در بروز آرتروز نقش دارند. آرتروز بیشتر در زنان و به‌ویژه پس از 50 سالگی شایع است.
آسیب‌های رباط صلیبی قدامی (ACL)
زنان 2-8 برابر بیشتر از مردان در معرض آسیب‌های رباط صلیبی قدامی قرار دارند، به‌ویژه در ورزش‌هایی که شامل پرش، تغییرات ناگهانی در جهت حرکت یا پیچش هستند و علایم شایع آن عبارتند از درد شدید ناگهانی، تورم، بی‌ثباتی زانو و مشکل در تحمل وزن روی پای آسیب‌دیده.
تفاوت‌های هورمونی که بر قدرت رباط‌ها تاثیر می‌گذارد، همراه با بیومکانیک تغییر یافته و قدرت عضلانی کمتر، باعث میشود که زنان بیشتر در معرض پارگی رباط صلیبی قدامی قرار گیرند.
آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی
روماتیسم مفصلی، یک بیماری خودایمنی است که باعث التهاب مفاصل میشود و در زنان بیشتر از مردان شایع است و اغلب زانوها را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علایم شایع عبارتند از تورم، خشکی، درد و گرما در زانو، به‌ویژه در صبح‌ها یا پس از مدت‌های بی‌حرکت بودن.
در واقع سیستم ایمنی به اشتباه مفاصل را مورد حمله قرار می‌دهد و منجر به التهاب و درد میشود. زنان به دلیل عوامل ژنتیکی و هورمونی بیشتر در معرض ابتلا به روماتیسم مفصلی هستند.
پیشگیری از زانو درد در زنان
اگرچه برخی از علل زانو درد اجتناب‌ناپذیر است، اما زنان می‌توانند چندین گام پیشگیرانه برای کاهش خطر بردارند:
تمرینات تقویتی:
تقویت عضلات چهارسر(جلوی ران)، همسترینگ (پشت ران)، ساق پا و لگن باعث بهبود ثبات و قدرت تنه و درنتیجه کاهش فشار روی مفصل زانو میشود.
کشش و انعطاف‌پذیری:
کشش منظم قبل و بعد از فعالیت به پیشگیری از عدم تعادل عضلانی و افزایش انعطاف‌پذیری کمک میکند.
کفش‌های حمایتی:
کفش‌هایی با پشتیبانی مناسب از قوس پا و قابلیت ضربه‌گیری انتخاب کنید تا هم‌راستایی بهینه زانو را تضمین کنند. از پوشیدن کفش پاشنه بلند برای مدت طولانی خودداری کنید.
مدیریت وزن:
حفظ وزن در محدوده سالم به کاهش فشار روی مفصل زانو کمک میکند که به‌ویژه با افزایش سن برای زنان بسیار مهم است.
فعالیت‌های کم فشار:
در ورزش‌های کم فشار مانند شنا یا دوچرخه‌سواری شرکت کنید تا فشار روی زانوها کاهش یابد و همچنان سبک زندگی فعال داشته باشید.
کی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر زانو دردتان بدتر شده، مداوم، یا همراه با تورم، قرمزی یا مشکل در رنج حرکت زانو است، باید با یک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی مشورت کنید. تشخیص و درمان به موقع می‌تواند از آسیب‌های طولانی‌مدت جلوگیری کند و کیفیت زندگی را بهبود بخشد.
نتیجه گیری
زانو درد یک مشکل چندجانبه است که به دلیل تفاوت‌های آناتومیکی، هورمونی و سبک زندگی بیشتر زنان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. با درک علل اصلی زانو درد و برخورد پیشگیرانه با آن، زنان می‌توانند علائم را مدیریت کرده، خطر را کاهش دهند و سبک زندگی سالم و فعالی داشته باشند. چه از طریق تمرینات تقویتی، کفش‌های مناسب یا حفظ وزن سالم، اتخاذ یک رویکرد پیشگیرانه به سلامت زانو می‌تواند تفاوت زیادی در جلوگیری از درد طولانی‌مدت و حفظ تحرک ایجاد کند.
در کلینیک طب فیزیکی و توانبخشی دکتر مختاریان، سلامتی و رضایت شما تنها یک هدف نیست، بلکه رسالتی است که با تمام وجود به آن پایبندیم. ما تلاش میکنیم تا با بهره‌گیری از دانش روز دنیا، پیشرفته‌ترین روش‌های درمانی و تجهیزات تخصصی مسیر بهبودی را برای شما هموار کنیم. آنچه ما را از دیگران متمایز می‌سازد، تلفیق علم، تجربه و تخصص در محیطی سرشار از آرامش است تا بتوانیم شعار کلینیک را محقق سازیم:
پایانی برای درد
آغازی برای توانمندی
شما میتوانید برای مشاوره با دکتر ارغوان مختاریان متخصص طب فیزیکی اصفهان با شماره 09134338830 تماس حاصل فرمایید.
