اثرات درمانی گیاه شاه دانه و ترکیبات کانابیس

اثرات درمانی گیاه شاه دانه و ترکیبات کانابیس

گیاه شاه دانه حاوی بیش  از 500 ترکیب شیمیایی است که شامل بیش از 100 کانابینوئید، ترپن‌ها، فلاونوئیدها و سایر مواد زیست‌فعال می‌شود. کانابینوئیدها، ترکیبات زیست‌فعال استخراج‌شده از گیاه شاه دانه، به دلیل پتانسیل درمانی گسترده خود، توجه بسیاری را جلب کرده‌اند. در این مقاله  دکتر ارغوان مختاریان متخصص طب فیزیکی و توانبخشی به بررسی خواص داروشناختی گیاه شاه دانه و کانابینوئیدها، مکانیسم‌ اثرگذاری آن‌ها و کارایی‌شان در درمان بیماری‌های مختلف با تمرکز بر مدیریت درد، بیماری‌های عصبی و اختلالات التهابی می‌پردازد.


مقدمه
کانابینوئیدها گروهی از ترکیبات هستند که با سیستم اندوکانابینوئید (ECS) تعامل دارند. سیستم اندوکانابینوئید یک شبکه سیگنال‌دهی پیچیده است که در تنظیم فرآیندهای فیزیولوژیکی مانند درد، التهاب، اشتها و خلق‌وخو نقش دارد. دو کانابینوئید شناخته‌شده‌تر THC (تتراهیدروکانابینول) و CBD (کانابیدیول) هستند، اگرچه سایر ترکیبات مانند CBG (کانابیگرول) و CBN (کانابینول) نیز در حال بررسی هستند.

سیستم اندوکانابینوئید شامل گیرنده‌های کانابینوئید، لیگاندهای درون‌زاد و آنزیم‌هایی است که این لیگاندها را سنتز و تجزیه می‌کنند. تتراهیدروکانابینول عمدتاً به‌ عنوان یک آگونیست گیرنده‌های CB1 و CB2 عمل می‌کند، درحالی‌که کانابیدیول به‌طور غیرمستقیم این گیرنده‌ها را تنظیم کرده و اثرات ضدالتهابی و محافظت‌کننده عصبی ایجاد می‌کند.


مکانیسم‌های داروشناختی کانابینوئیدها

تتراهیدروکانابینول
مکانیسم: تتراهیدروکانابینول به گیرنده‌های CB1 (در سیستم عصبی مرکزی) و CB2 (در بافت‌های ایمنی) متصل می‌شود.

اثرات: ایجاد اثرات روان‌گردان، کاهش درد، آرامش عضلات، افزایش اشتها و خاصیت ضدتهوع.


کانابیدیول
کانابیدیول مستقیماً گیرنده‌های CB1 یا CB2 را فعال نمی‌کند اما فعالیت سیستم اندوکانابینوئید را با مهار آنزیم FAAH و تأثیر بر گیرنده‌های غیروابسته به کانابینوئید تنظیم می‌کند.

اثرات: خواص ضدالتهابی، ضداضطراب، ضدتشنج و محافظت‌کننده عصبی.


کاربردهای پزشکی کانابینوئیدها

مدیریت درد
کانابینوئیدها به‌ویژه در درمان دردهای مزمن مؤثر هستند، به‌خصوص زمانی که مسکن‌های سنتی مؤثر نیستند:

درد نوروپاتیک: کانابینوئیدها با تنظیم مسیرهای درد، درد ناشی از شرایطی مانند نوروپاتی دیابتی و نوروپاتی پس از شیمی‌درمانی را کاهش می‌دهند.

سندروم‌های درد مزمن: مطالعات نشان داده‌اند که این ترکیبات می‌توانند درد بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا، آرتریت و دردهای کمر را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهند.


اختلالات التهابی و خودایمنی
خواص ضدالتهابی کانابیدیول آن را به گزینه‌ای امیدوارکننده برای درمان بیماری‌هایی مانند:

آرتریت روماتوئید: کاهش التهاب مفاصل از طریق مهار تولید سایتوکین‌ها.

بیماری التهابی روده (IBD): کاهش التهاب و درد روده‌ای.


علائم مرتبط با سرطان
کانابینوئیدها، به‌ ویژه تتراهیدروکانابینول، در مدیریت تهوع و استفراغ ناشی از شیمی‌درمانی مؤثر هستند.
تحقیقات جدید نشان می‌دهند که این ترکیبات ممکن است خواص ضدتوموری داشته باشند، اگرچه شواهد بالینی محدود است.


اختلالات روان‌پزشکی
اضطراب و افسردگی: کانابیدیول اثرات ضداضطراب قابل‌توجهی بدون اثرات روان‌گردان تتراهیدروکانابینول دارد.

اختلال استرس پس از سانحه (PTSD): برخی مطالعات نشان داده‌اند که کانابینوئیدها می‌توانند علائمی مانند کابوس‌ها و بیش‌برانگیختگی را کاهش دهند.

شل کننده عضلانی
تتراهیدروکانابینول می‌تواند به‌عنوان شل‌کننده عضلات عمل کند که برای شرایطی مانند اسپاسم عضلانی، گرفتگی‌ها و اسپاستیسیتی مفید است.


سلامت استخوان‌ها
برخی مطالعات نشان می‌دهند که کانابینوئیدها ممکن است با تحریک گیرنده‌های CB2 در بافت استخوان، بهبود شکستگی را تسریع کنند.


بیماری‌های عصبی

صرع: کانابیدیول در کاهش تعداد تشنج در برخی سندروم‌های صرع، مانند سندروم دراوه و لنکس-گستو، مؤثر است. داروی Epidiolex که بر پایه کانابیدیول تولید شده است، توسط سازمان غذا و داروی آمریکا تأیید شده است.

مولتیپل اسکلروزیس (MS): داروی Sativex که ترکیبی از تتراهیدروکانابینول و کانابیدیول است، در برخی کشورها برای درمان اسپاستیسیتی، درد و مشکلات خواب مرتبط با MS تأیید شده است.

بیماری پارکینسون: مطالعات اولیه نشان می‌دهند که کانابینوئیدها ممکن است علائم حرکتی را بهبود بخشیده، لرزش را کاهش داده و علائم غیرحرکتی مانند اضطراب و اختلالات خواب را تسکین دهند.

 بیماری آلزایمر: تحقیقات در حال انجام نشان می‌دهند که کانابینوئیدها ممکن است التهاب عصبی و استرس اکسیداتیو را کاهش دهند و احتمالاً پیشرفت بیماری را کند کنند.

میگرن و سردرد: کانابینوئیدها، به‌ویژه تتراهیدروکانابینول، ممکن است از طریق تنظیم مسیرهای درد برای میگرن‌های مزمن مفید باشند.

اثرات پزشکی فرمولاسیون‌های موضعی کانابیس
فرمولاسیون‌های موضعی مانند کرم‌ها، بالم‌ها، روغن‌ها و چسب‌های ترنس‌درمال (پوستی) که حاوی کانابینوئیدهایی مانند کانابیدیول و تتراهیدروکانابینول هستند، برای درمان‌های موضعی درد و التهاب محبوبیت یافته‌اند.

کانابینوئیدهای موجود در محصولات موضعی به گیرنده‌های CB1 و CB2 در پوست متصل می‌شوند بدون اینکه وارد گردش خون سیستمیک شوند، بنابراین از اثرات روان‌گردان جلوگیری می‌کنند.

 آرتریت: کرم‌های کانابیدیول التهاب و درد مفاصل را کاهش می‌دهند.

درد عضلانی: بالم‌های حاوی تتراهیدروکانابینول و کانابیدیول به شل شدن عضلات و کاهش درد پس از فعالیت بدنی کمک می‌کنند.

نوروپاتی: چسب‌های پوستی انتقال مداوم کانابینوئیدها برای تسکین درد عصبی را فراهم می‌کنند.

بیماری‌های پوستی: کانابیدیول ممکن است در درمان پسوریازیس، اگزما و آکنه به دلیل اثرات ضدالتهابی و تنظیم چربی مؤثر باشد.

ملاحظات و خطرات کانابیس
عوارض جانبی: سرگیجه، خواب‌آلودگی، خشکی دهان و اختلالات شناختی، به‌ویژه در مورد تتراهیدروکانابینول.

احتمال اعتیاد: محصولات حاوی تتراهیدروکانابینول در صورت استفاده طولانی‌مدت خطر وابستگی دارند.

دوز و نوع: اثرات کانابینوئیدها به ترکیب شیمیایی، دوز و روش مصرف (خوراکی، استنشاقی، موضعی) بستگی دارد.

وضعیت قانونی: در مناطق مختلف متفاوت است؛ بسیاری از کانابینوئیدها همچنان در برخی کشورها به‌عنوان مواد کنترل‌شده طبقه‌بندی می‌شوند.


تحقیقات جاری تلاش دارند تا درک کامل‌تری از پتانسیل درمانی کانابینوئیدها به دست آورده و فرمولاسیون‌هایی برای درمان‌های هدفمند ایجاد کنند.

چشم‌انداز آینده کانابیس
تحقیقات در مورد کانابینوئیدهای کمتر شناخته‌شده (مانند CBG و CBN) و ترکیبات مصنوعی ممکن است کاربردهای درمانی را گسترش دهد. علاوه بر این، رویکردهای پزشکی شخصی‌سازی‌شده که از پروفایل‌های ژنتیکی و متابولیکی بهره می‌برند، می‌توانند درمان‌های مبتنی بر کانابینوئید را بهینه کنند.

سیستم‌های تحویل نوظهور مانند فرمولاسیون‌های نانوذرات و چسب‌های پوستی، هدف بهبود دسترسی زیستی و پذیرش بیمار را دنبال می‌کنند.


نتیجه‌ گیری
کانابینوئیدها پتانسیل زیادی به‌عنوان عوامل درمانی در طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها، به‌ویژه مدیریت درد، اختلالات عصبی و التهاب دارند. بااین‌حال، چالش‌های مربوط به مقررات، عوارض جانبی و استانداردسازی باید برای استفاده ایمن و مؤثر از آن‌ها برطرف شود. ادامه تحقیقات و آزمایش‌های بالینی برای ادغام ایمن کانابینوئیدها در پزشکی مدرن ضروری است.


در کلینیک طب فیزیکی و توانبخشی دکتر مختاریان، سلامتی و رضایت شما تنها یک هدف نیست، بلکه رسالتی است که با تمام وجود به آن پایبندیم. ما تلاش میکنیم تا با بهره‌گیری از دانش روز دنیا، پیشرفته‌ترین روش‌های درمانی و تجهیزات تخصصی مسیر بهبودی را برای شما هموار کنیم. آنچه ما را از دیگران متمایز می‌سازد، تلفیق علم، تجربه و تخصص در محیطی سرشار از آرامش است تا بتوانیم شعار کلینیک را محقق سازیم:
پایانی برای درد
آغازی برای توانمندی

شما میتوانید برای مشاوره با دکتر ارغوان مختاریان متخصص طب فیزیکی اصفهان با شماره 09134338830 تماس حاصل فرمایید.