همه چیز در مورد تب دنگی

همه چیز در مورد تب دنگی
تب دنگی یک عفونت ویروسی منتقل‌شونده توسط پشه است که در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری جهان شایع است. این بیماری توسط ویروس دنگی (DENV) که دارای چهار نوع مختلف (DENV-1، DENV-2، DENV-3، و DENV-4) است، ایجاد می‌شود. تب دنگی به دلیل توزیع گسترده و پتانسیل ایجاد عوارض شدید مانند تب خونریزی‌دهنده دنگی (DHF) و سندرم شوک دنگی (DSS)، یک نگرانی بزرگ بهداشت عمومی محسوب می‌شود. در اینجا دکتر ارغوان مختاریان به بررسی جامع تب دنگی میپردازد.


همه‌گیرشناسی تب دنگی
تب دنگی در بیش از 100 کشور بومی است و بیشترین تعداد آن در جنوب‌شرقی آسیا، غرب اقیانوس آرام، آمریکا و آفریقا قرار دارد. سازمان بهداشت جهانی (WHO) تخمین می‌زند که سالانه 390 میلیون عفونت دنگی رخ می‌دهد که حدود 96 میلیون آن به صورت بالینی ظاهر می‌شود. شهرنشینی، سفرهای جهانی و تغییرات آب و هوایی از عوامل افزایش وقوع و گسترش جغرافیایی تب دنگی هستند.


انتقال تب دنگی
تب دنگی عمدتاً از طریق نیش پشه‌های آلوده به ویروس، به ویژه پشه‌های آئدس اجیپتی و آئدس آلبوپیکتوس، منتقل می‌شود. اما به طور مستقیم از انسان به انسان منتقل نمی‌شود. با این حال، در شرایط خاصی ممکن است انتقال انسان به انسان نیز رخ دهد:

1. انتقال خون: اگر فردی خون از اهداکننده‌ای که به ویروس دنگی آلوده است دریافت کند، می‌تواند به بیماری دنگی مبتلا شود.

2. پیوند عضو: مشابه انتقال خون، اگر عضوی از اهداکننده آلوده به فرد دیگری پیوند زده شود، گیرنده می‌تواند به بیماری مبتلا شود.

3. انتقال از زن باردار: یک زن باردار که به دنگی مبتلا شده است، در موارد نادر، می‌تواند ویروس را به جنین یا نوزاد خود در زمان تولد منتقل کند.

4. آسیب‌های ناشی از نیدل استیک شدن: کارکنان بهداشتی ممکن است در صورت برخورد تصادفی با سوزنی که به خون آلوده شده است، به تب دنگی مبتلا شوند.
 

این پشه‌ها در محیط‌های شهری رونق دارند و در آب‌های راکد یافت شده در ظروف، لاستیک‌های دور ریخته شده و سایر محفظه‌های نگهدارنده آب تولید مثل می‌کنند. ویروس از طریق گزش پشه آلوده به انسان منتقل می‌شود. پشه‌های آئدس بیشتر در روز گزندگی می‌کنند و زمان اوج تغذیه آنها اوایل صبح و قبل از غروب است.

آسیب‌شناسی تب دنگی
پس از انتقال، ویروس دنگی سلول‌های ایمنی مانند سلول‌های دندریتیک و ماکروفاژها را هدف قرار می‌دهد. ویروس درون این سلول‌ها تکثیر شده و در سراسر بدن پخش می‌شود و پاسخ ایمنی را تحریک می‌کند. علائم بالینی دنگی به دلیل تعامل پیچیده بین عوامل ویروسی، پاسخ‌های ایمنی میزبان و عفونت ثانویه با نوع متفاوت ویروس که می‌تواند منجر به بیماری شدید شود، در نظر گرفته می‌شوند.


تظاهرات بالینی تب دنگی
تب دنگی با طیف گسترده‌ای از علائم بالینی ظاهر می‌شود که به سه مرحله تقسیم می‌شوند: مرحله تب، مرحله بحرانی و مرحله بهبودی.

1. مرحله تب: این مرحله 2-7روز طول می‌کشد و با تب بالا، سردرد شدید، درد پشت چشم، درد عضلانی و مفصلی، جوش و علائم خونریزی خفیف مانند پتشی مشخص می‌شود. به علت درد شدید استخوان ها به آن تب استخوان شکن هم گفته میشود.

2. مرحله بحرانی: این مرحله در زمان افت تب (کاهش تب) رخ می‌دهد و می‌تواند 24-48 ساعت طول بکشد. بیماران ممکن است دچار نشت پلاسما شوند که منجر به تب خونریزی‌دهنده دنگی (DHF) یا سندرم شوک دنگی (DSS) شود. علائم هشداردهنده شامل درد شدید شکم، استفراغ مداوم، خونریزی مخاطی، تجمع مایع، بی‌حالی و بزرگ شدن کبد است.

3. مرحله بهبودی: در این مرحله، جذب مجدد مایعات اتفاق می‌افتد و وضعیت عمومی سلامت بهبود می‌یابد. با این حال، خارش شدید و مشکلات قلبی مشاهده می‌شود.


تشخیص تب دنگی
تشخیص دنگی بر اساس تظاهرات بالینی، تاریخچه بیمار و آزمایش‌های آزمایشگاهی است. تأیید آزمایشگاهی می‌تواند از طریق:
1. جداسازی ویروس: کشت ویروس از نمونه‌های خون.
2. آزمایش‌های مولکولی: تشخیص RNA ویروسی با استفاده از واکنش زنجیره‌ای پلیمراز (RT-PCR).
3. آزمایش‌های سرولوژیکی: تشخیص آنتی‌بادی‌های خاص دنگی (IgM و IgG) با استفاده از آزمون الایزا (ELISA).

درمان تب دنگی
هیچ درمان ضد ویروسی خاصی برای دنگی وجود ندارد. مدیریت متمرکز بر مراقبت حمایتی و نظارت بر عوارض است.

1. آبرسانی: مصرف کافی مایعات برای جلوگیری از کم‌آبی و مدیریت نشت پلاسما بسیار مهم است.

2. مدیریت درد و تب: استامینوفن برای کاهش تب و درد توصیه می‌شود. آسپیرین و داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) باید به دلیل خطر خونریزی اجتناب شوند.

3. بستری شدن: موارد شدید نیاز به بستری شدن برای نظارت دقیق و مراقبت حمایتی دارند، شامل تزریق مایعات داخل وریدی و در برخی موارد انتقال خون.


پیشگیری
اقدامات پیشگیرانه به منظور کاهش جمعیت پشه‌ها و به حداقل رساندن تماس انسان با نیش آنها انجام می‌شود.

1. مدیریت محیطی: از بین بردن مکان‌های تولید مثل پشه با حذف آب‌های راکد و بهبود روش‌های ذخیره‌سازی آب.
2. حفاظت شخصی: استفاده از مواد دفع کننده حشرات، پوشیدن لباس‌های آستین بلند و استفاده از پشه‌بند یا توری.
3. کنترل بیولوژیکی: معرفی شکارچیان طبیعی پشه‌ها یا پشه‌های اصلاح شده ژنتیکی برای کاهش جمعیت پشه‌ها.
4. واکسیناسیون: واکسن دنگی (Dengvaxia) موجود است اما محدودیت‌هایی دارد. تنها برای افرادی که قبلاً یک بار به عفونت دنگی مبتلا شده‌اند توصیه می‌شود به دلیل خطر بیماری شدید در افراد سرونگاتیو.
 

روش های خانگی برای پیشگیری از تب دنگی یا تب استخوان شکن
پشه‌های آئدس ناقلان اصلی ویروس‌هایی مانند دنگی، چیکونگونیا، زیکا و تب زرد هستند. کنترل جمعیت این پشه‌ها و محافظت از خود در برابر نیش آنها اهمیت زیادی دارد. در اینجا چندین روش خانگی برای دور نگه داشتن پشه‌های آئدس آورده شده است:

1. استفاده از روغن‌های ضروری
برخی از روغن‌های ضروری دارای خواص دفع کننده پشه‌ها هستند. استفاده از روغن های بازدارنده روی پوست کمک کننده است.
- روغن نعناع فلفلی
- روغن اسطوخودوس
- روغن درخت چای
- روغن اکالیپتوس

2. تله‌های پشه
ساخت تله‌های خانگی برای جذب و گرفتار کردن پشه‌ها: یک بطری پلاستیکی دو لیتری را به دو نیم تقسیم کنید. در قسمت پایینی مقداری آب، شکر و مخمر ریخته و قسمت بالایی بطری را به صورت وارونه (مثل قیف) داخل قسمت پایینی قرار دهید. پشه‌ها به داخل تله جذب شده و نمی‌توانند خارج شوند.

3. استفاده از گیاهان دافع پشه
برخی گیاهان خاص دارای خواص دافع پشه هستند:
- نعناع: کاشتن نعناع در گلدان‌ها یا باغچه می‌تواند به دور نگه داشتن پشه‌ها کمک کند.
- ریحان: این گیاه نه تنها دافع پشه‌هاست بلکه برای آشپزی نیز مفید است.
- گیاه لیمو ترش: گیاه لیمو ترش با عطر و بوی خود پشه‌ها را دفع می‌کند.

4. استفاده از توری و پشه‌ بند
- پشه‌ بندها: استفاده از پشه‌ بندها به خصوص در هنگام خواب می‌تواند از گزیده شدن جلوگیری کند.
- توری‌های پنجره و در: نصب توری روی پنجره‌ها و درها از ورود پشه‌ها به داخل خانه جلوگیری می‌کند.

5. از بین بردن محل‌های تولید مثل پشه‌ها
پشه‌های آئدس در آب‌های راکد تخم‌گذاری می‌کنند، بنابراین:
- خالی کردن ظروف: تمام ظروف نگهدارنده آب مانند گلدان‌ها، سطل‌ها و لاستیک‌های دور ریخته شده را خالی و خشک کنید.
- تعمیر نشت‌ آب: هرگونه نشت آب لوله را تعمیر کنید تا از تجمع آب جلوگیری شود.
- تخلیه آب گلدان‌ها: زیرگلدانی‌های گلدان‌ها را مرتباً تخلیه کنید.

6. استفاده از اسپری‌های طبیعی
- اسپری سیر: سیر را خرد کرده و در آب خیس کنید، سپس این آب را صاف کرده و در بطری اسپری بریزید و در محیط اطراف خانه اسپری کنید.
- سرکه سیب: مخلوط سرکه سیب و آب را در بطری اسپری ریخته و در محیط اسپری کنید.

7. نصب فن در فضاهای باز
- استفاده از فن: پشه‌ها پروازهای ضعیفی دارند و نصب فن در فضاهای باز مانند حیاط یا تراس می‌تواند از ورود آنها جلوگیری کند.

با استفاده از این روش‌های خانگی می‌توانید به طور موثری پشه‌های آئدس را از محیط زندگی خود دور نگه دارید و خطر ابتلا به بیماری‌های منتقل‌شونده توسط این پشه‌ها را کاهش دهید.
 

رژیم غذایی برای درمان تب دنگی

برای کمک به بهبود از تب دنگی، مصرف مواد غذایی زیر توصیه می‌شود:
1. آب و مایعات: نوشیدن آب، آب نارگیل، آبمیوه‌های طبیعی و سوپ برای جلوگیری از کم‌آبی بدن.
2. میوه‌ها: پاپایا، انبه، پرتقال، لیمو و کیوی که ویتامین C بالایی دارند و به تقویت سیستم ایمنی کمک می‌کنند.
3. سبزیجات: اسفناج، هویج، و سایر سبزیجات تازه که مواد مغذی لازم را تامین می‌کنند.
4. پروتئین: گوشت سفید مثل مرغ و ماهی، تخم‌مرغ، و لبنیات کم چرب برای حفظ قدرت بدن.
5. غلات کامل: برنج قهوه‌ای، جو، و نان کامل که انرژی مداوم فراهم می‌کنند.
6. عسل: مصرف عسل به همراه آب گرم یا چای گیاهی می‌تواند به تسکین گلو و تقویت بدن کمک کند.

مهم است که از غذاهای سنگین و چرب، غذاهای فرآوری شده و نوشیدنی‌های کافئین‌دار پرهیز کنید. همچنین، همیشه با پزشک خود مشورت کنید تا بهترین رژیم غذایی را بر اساس وضعیت فردی خود دریافت کنید.

نتیجه‌ گیری
تب دنگی همچنان یک چالش بهداشتی جهانی با مرگ و میر و بیماری قابل توجه است. مدیریت مؤثر به تشخیص زودهنگام، مراقبت حمایتی و استراتژی‌های پیشگیرانه برای کنترل جمعیت پشه‌ها و به حداقل رساندن تماس با آنها بستگی دارد. تحقیقات و تلاش‌های بهداشتی عمومی مداوم برای مقابله با گسترش تب دنگی و کاهش تأثیر آن بر جمعیت‌های آسیب‌دیده ضروری است.