توانبخشی سکته مغزی با بازآموزی حسی

پنج تمرین ساده بازآموزی حسی جهت بازتوانی از سکته مغزی

از دست دادن حس لامسه یک عارضه ثانویه رایج است که بیماران بعد از سکته مغزی تجربه می­کنند. مطالعات نشان می­ دهد که حدود 50 تا 80 درصد از بیماران پس از سکته مغزی با نوعی نقصان حسی مواجه می­شوند. از دست دادن حس ممکن است به صورت مشکل در تشخیص فشار یا دما، بی حسی یا از دست دادن کامل حس در اندام ظاهر شود. با این حال همچنان امیدهایی برای بازیابی حس پس از سکته  مغزی از طریق بازآموزی حسی وجود دارد.
 
مشکلات حسی پس از سکته مغزی ممکن است اشکال مختلفی داشته باشند؛ از جمله بی‌حسی، احساس سوزن سوزن شدن یا گزگز، مشکل در تشخیص سرما، گرما و عدم تمایز میان فشار سطحی و  عمیق. این نقایص حسی زمانی اتفاق می‌افتد که سکته مغزی به نواحی تنظیم‌ کننده حسی در مغز آسیب می‌زند و بسته به شدت و محل آسیب، منجر به درجات مختلفی از اختلال حسی می‌شود. به عنوان مثال، یک بیمار با سابقه سکته مغزی در محل تالاموس، ممکن است علائمی نظیر بی­حسی را تجربه کند؛ در حالی که بیمار دیگری با تجربه سکته مغزی در لوبهای  آهیانه مغز با مشکلاتی در پردازش و تنظیم احساسات مانند درد و لمس مواجه می­شود.

بازآموزی حسی یک تکنیک توانبخشی است که می­تواند با آموزش مجدد مغز برای پردازش سیگنال های حسی به بیماران کمک کند تا عملکرد حسی خود را بازیابند. این فرآیند با تحریک مغز و تشویق پردازش حسی، بازگشت حس لامسه را پس از سکته مغزی تقویت می­کند. انجام مداوم تمرینات بازآموزی حسی به ارتقاء انعطاف پذیری عصبی، افزایش توانایی مغز برای التیام و ایجاد مسیرهای عصبی جدید کمک می­کند.
 
این تمرینات شامل فعالیت­های لمسی است و برای آموزش مجدد مغز جهت پردازش حواس طراحی شده است. نمونه‌هایی از این تمرین‌ها عبارتند از: لمس ­درمانی با کمک میز، تشخیص بافت، تمایز دما و تشخیص محل لمس. برای به دست آوردن بهترین نتایج همکاری نزدیک با یک پزشک متخصص طب فیزیکی یا فیزیوتراپیست به جهت بهینه سازی بهبودی ضروری است.
 
کاهش حس پس از سکته مغزی می تواند سلامت و ایمنی بیمار را تهدید کند. لازم است علاوه بر انجام تمرینات مربوط به بازآموزی حسی، به خطرات مرتبط با کاهش حس لامسه نیز توجه داشته باشید و در جهت کاهش این خطرات عمل کنید. بررسی منظم پوست بدن و اجتناب از یکجا ماندن به مدت طولانی در کاهش این خطرات بسیار مهم است.
 

دراینجا دکتر ارغوان مختاریان متخصص طب فیزیکی اصفهان چند تمرین ساده برای تقویت حس لامسه را آموزش میدهد. هنگامی که یک شئ را لمس می­کنید، مغز شما یک ورودی حسی دریافت می­کند که از آن برای ساخت ارتباطات عصبی جدید استفاده می­کند. این تعلیمات به بازآموزی درخصوص تعدادی از حواس از جمله لمس سطحی، عمقی، تشخیص بافت و تفاوت دما می­پردازند. این رویکرد به نوبه خود به بهبود حس لامسه پس از سکته مغزی کمک می­کند.
 
حدود 10-15 دقیقه در روز تمرین کنید و هر تمرین را حداقل ده بار انجام دهید. به خاطر داشته باشید برای حصول بهبودی سریع پس از سکته مغزی تکرار و تداوم در انجام تمرینات بسیار مهم است.
 

 
1. لمس ­درمانی با کمک میز
مجموعه ای از وسایل را روی میز جلوی خود قرار دهید که از بافت­های متفاوتی تشکیل شده­اند. به عنوان مثال از روسری ­های نرم، کاغذ سنباده درشت، توپ های پنبه ­ای کرکی، نوار چسب زبر و کارد و چنگال سرد استفاده کنید. وسایل را بردارید و بدون نگاه کردن، آنها را لمس کنید. هر زمان یک شئ خاص را در دست می­گیرید، سعی کنید که بافت آن را تصور کنید. همچنین تلاش کنید تا با صرف زمان بیشتر بین بافت­ها تمایز قائل شوید.
 
2. یافتن بافت
اشیاء مختلفی مانند توپ پنبه­ ای، تیله، سکه و نوار چسب را در یک کاسه بزرگ از برنج خام دفن کنید. در مرحله بعد، دست خود را داخل کاسه کرده و به جستجوی کورکورانه اقلام داخل آن بپردازید. اگر چیزی پیدا کردید، سعی کنید آنچه را که در دست دارید شناسایی کنید. اگر نمی­توانید در ابتدا این تمرین را به طور کامل انجام دهید، دوباره امتحان کنید! مغز برای کمک به بازگشت حس پس از سکته مغزی با قرار گرفتن مکرر در معرض تمرینات بازآموزی حسی تحریک می­شود.
 
3. بافت شئ را به خاطر بسپارید.
از شخصی بخواهید تا در حالی که چشمان خود را باز نگه داشته ­اید، چند شئ را در دستان شما قرار دهد. بافت این اقلام را لمس کنید و تمرین کنید که آنها را با عباراتی مانند زبر، صاف، ناهموار و غیره توصیف کنید. بعد از اینکه هر مورد را لمس کردید و احساس آن را یادداشت کردید، تمرین را با چشمان بسته تکرار کنید. بر روی احساسات مرتبط با هر شئ تمرکز کنید تا به حافظه شما کمک کند پیوندهای مرتبط را به خاطر بسپارد. هنگامی که چشمان شما باز و سپس بسته است، به هر گونه تفاوت در لمس اشیا توجه کنید.

 
4. تفاوت دما
برای بیماران مبتلا به سکته مغزی که در حس کردن یا تمایز میان گرما و سرما مشکل دارند، این تمرین بازآموزی حسی بسیار مفید است. استفاده از مواد سرد و گرم برای کمک به بازسازی مدارهای مغز برای تشخیص تفاوت میان دماهای مختلف به عنوان "تمایز دما" شناخته می­شود. در ابتدا با خیس کردن دو پارچه شروع کنید: یکی با آب سرد و دیگری با آب گرم اما نه داغ. پس از آن از کسی بخواهید پارچه سرد را به بازوی شما بمالد. در نظر داشته باشید که چگونه تجربه حسی شما با آنچه قبل از سکته بود متفاوت است. از آن شخص بخواهید بعد از 30 ثانیه جای پارچه های سرد و گرم را عوض کند. اکنون سعی کنید تفاوت دما را تشخیص دهید. هم اکنون چشمان خود را ببندید و برای تشخیص اینکه آیا گرما یا سرما را تجربه می کنید، از شخص بخواهید تا یکی از پارچه­ ها را روی بازوی شما بگذارد. در حین انجام این تمرین به طور مداوم پارچه های سرد و گرم را عوض کنید. اگر نمی ­توانید از کمک شخص دیگری جهت انجام این تمرین اسفاده کنید، از دست سالم خود برای قرار دادن پارچه ­ها روی بازوی خود استفاده کنید. مراقب دمای پارچه گرم شده باشید زیرا کاهش حس، خطر سوختگی را افزایش میدهد.
 
5. تشخیص محل لمس
وقتی چشمانتان را می­بندید، از شخصی بخواهید تا دستش را روی بازوی شما بگذارد. سپس محلی که به نظرتان لمس شده است را مشخص کنید. اگر به نقطه مناسبی اشاره نکنید، شخص کمکی باید دست شما را به محل صحیح هدایت کند. پس از آن چشمانتان را باز کنید تا بتوانید همه اطلاعات را این بار به صورت بصری تجربه کنید. بازخوردی همانند این مورد به بازآموزی مغز کمک می کند؛ به طوری که می­توان احساسات لامسه را موضعی یا مشخص کرد. انگار به مغزتان می­گویید: "من آنجا لمس شدم، اما اینجا نه." هرکدام از تمرینات ذکر شده را حداقل ده بار انجام دهید، اما ترجیحاً این تمرین را بارها بیشتر انجام دهید! به محض اینکه در انجام این تمرین مهارت پیدا کردید، از شخص کمکی خود بخواهید تا با اشیاء دیگری و با بافت‌های مختلف (مانند نوک گوش پاک کن یا قاشق فلزی) شما را لمس کند. همیشه در حین انجام تمرین چشمان خود را بسته نگه دارید و اگر تمرین را اشتباه انجام دادید، به محض اینکه کسی انگشت شما را لمس کرد چشمان خود را باز کنید تا به مغز شما در پردازش اطلاعات ورودی کمک کند.
 
تمرین بالا بهتر است با یک کاردرمانگر انجام شود که می­تواند درستی مسیر و راه­های مختلف جهت دستیابی به بهترین نتایج را ارزیابی کند. کاردرمانگر همچنین بر انجام تمرینات بازآموزی صحیح و متناسب با نیازهای شناسایی شده در طرح درمانی تمرکز خواهد کرد تا آن­ها را با مسائل عملکردی خاص و اهداف شغلی گره بزند.
 
صبور باشید. طرز تفکر شما بسیار مهم است. باید به خودتان زمان بدهید تا تلاش­ها نتیجه بدهد. شما باید تلاش کنید و فراموش نکنید که هر پیشرفتی را - فارغ از اینکه چقدر کوچک باشد - جشن بگیرید. اگر مراقب بیمار هستید، انتظارات خود را نیز با وی هماهنگ کنید؛ به هر حال دنیای سکته مغزی تجربه­ بسیار متفاوتی است.

جهت رزرو نوبت با دکتر ارغوان مختاریان متخصص طب فیزیکی میتوانید با شماره 09134338830 تماس حاصل فرمایید.